Page 26 - Gerhemder bülten 3

GERİATRİK BİREYLERDE POLİFARMASİ

İlerleyen yaş ile birlikte bireylerde saptanan hastalıkların sayısı artmak-
tadır. Multimorbidite (2 veya daha fazla kronik hastalık) yaşlıların %60’
dan fazlasını etkilemektedir (1). Multimorbidite tedavisi sağlık bakım
hizmetleri açısından zorludur ve artmakta olan yaşlı nüfus ile birlikte
gelecekte daha da zorlaşacağı tahmin edilmektedir (2). Multimordi-
diteye yönelik tedavi yaklaşımları çok yönlüdür, yaşam tarzı değişik-
liklerine (diyet ve fiziksel egzersiz vb) ek olarak farmakolojik tedaviyi
içerir. Multimorbiditesi olan bireyler, sıklıkla 5 veya daha fazla
ilaç kullanımı olarak tanımlanan polifarmasi riski ile karşı kar-
şıyadır (3). Genel olarak kabul edilmiş polifarmasi tanımlaması Doç. Dr. Olgun Deniz
mevcut değildir. Bu gerçek, Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) Bursa Şehir Hastanesi
yakın tarihli bir raporunda da kabul edilmiştir ve ‘Polifarmasi İç Hastalıkları ve Geriatri
birden fazla ilacın aynı anda kullanılmasıdır. Standart bir tanımı
olmamakla birlikte polifarmasi sıklıkla beş veya daha fazla ilacın
rutin kullanımı olarak tanımlanmaktadır. Buna hastanın kullandığı reçetesiz, reçeteli ve/veya geleneksel ve
tamamlayıcı ilaçlar da dahildir.’ şeklinde ifade edilmiştir (4). On ve üzeri ilaç kullanımı ise hiperpolifarmasi
olarak isimlendirilmiştir (3). Literatürde polifarmasi prevalansı çalışmanın yapıldığı sağlık ortamına ve bölge-
ye, bireylerin yaş grubuna, kullanılmış olan polifarmasi tanımına bağlı olarak büyük farklılıklar göstermekle
birlikte %4 ile %96,5 arasında değişmektedir (5,6). Onyedi Avrupa Ülkesi ve İsrail’de yapılan çok merkezli ke-
sitsel bir veritabanı analizine göre toplumda yaşayan yaşlılarda polifarmasi prevelansı %26,3 ile %39,9 arasında
saptanmıştır (7). Bu çalışmada ilaç kullanımının kişinin kendisi tarafından bildirildiği ve komorbiditesi olan
çok sayıda yaşlı yetişkinin hariç tutulmuş olabileceği çalışmanın kısıtlılıkları arasındadır.
Yakın zamanda polifarmasi tanımı; uygun polifarmasi ve uygunsuz polifarmasi olarak ayrılmıştır. Uy-
gun polifarmasi, çok sayıda kronik hastalığı olan bir hastaya ilaç kullanımının optimize edildiği ve ilaçların
mevcut en uygun şekilde kanıta dayalı olarak reçete edildiği durumlar olarak tanımlanır. Uygunsuz polifarma-
si ise, ihtiyaç duyulan bir ilacın başlanmaması, endikasyonu olmayan bir ilacın kullanılması veya endikasyona
uygun olmayan bir şekilde ilaç başlanması olarak tanımlanır. Yaşlı hastalarda güvenli ilaç tedavisinin başlan-
ması için geliştirilmiş bir takım kriterler geliştirilmiştir. Bu kriterler; Beers Kriterleri, STOPP/START Kriterle-
ri, PRISCUS Listesi, ACOVE Listesi, FORTA Listesidir (8-11). Ayrıca ülkemizde Akademik Geriatri Derneği
bünyesinde oluşturulmuş olan TIME kriterleriyle Türkiye’ye özgü yaşlıda ilaç kullanım kriterleri oluşturulması
hedeflenmiştir (12). Bu kriterler birbirlerinden farklılıklar göstermekle beraber amacı yaşlılarda belirli endi-
kasyonlarda ilaç seçimleri, ilaçların doz ve tedavi süresi, ilaç-hastalık etkileşimi, ilaç-ilaç etkileşimi, alternatif
tedavi seçenekleri gibi farklı tedavi yaklaşımlarını belirlemektir
Polifarmasi geriatri pratiğinde çok önemli bir yeri olan kırılganlık ile ilişkilendirilmiştir. Kırılganlık
yaşlı bireyde bağımlı olma halini artıran, bireyin kuvvetini ve dayanıklı olmasını azaltan, bireyi fiziksel, sosyal
ve psikolojik boyutlarıyla güçsüzleştiren çok faktörlü bir sendromdur ve yakın zamanda yapılan çalışmalarda
hem polifarmasi hem de hiper polifarmasi ile kırılganlık arasında güçlü ve çift yönlü bir ilişki bulunmuştur
(13). Kırılgan yaşlılarda multimorbidite sıktır bu da polifarmasiye yol açmaktadır. Polifarmasi aynı zamanda
fiziksel performansta düşme, hem planlı hem de plansız hastane yatışı, düşme, kognitif fonksiyonlarda azalma,
beslenme bozukluğu ve ölüm ile ilişkilendirilmiştir (14).
Tüm dünyada olduğu üzere ülkemizde de nüfus hızla yaşlanmakta ve polifarmasi çalışmaları son yıllar-
da öncelik haline gelmektedir. Yaşlı bireylerde uygun ve uygunsuz polifarmasi ayrımı çok dikkatli yapılmalıdır.
Bunun için yukarda bahsedilmiş olan ölçekler güvenli bir şekilde kullanılabilir. Tedavinin başarılı ve faydalı
olabilmesi için kullanılan ilaç sayısının fazlalığı değil o hasta için uygunluğu önemlidir. Yeni bir ilaç tedavisi
başlanırken veya hasta farklı sağlık ortamlarına geçtiğinde uygun polifarmasi dikkate alınmalıdır. Yaşlılarda

26