Page 6 - Gerhemder bülten 3

GERİATRİK SENDROMLAR: DEMANS

Demans, bellek, düşünme ve günlük yaşam aktivitelerini yerine
getirme yeteneğini etkileyen hastalıklar için kullanılan, bilişsel
işlevlerde bozulmaya yol açan bir çok hastalığın neden ola-
bileceği bir sendrom olaral kabul edilmektedir1,2. Demans
etiyolojisinde çevresel ve genetik faktörlerin etkili olduğu
bilinmektedir3. İleri yaş, genetik ve aile öyküsü gibi değişti-
rilemeyen risk faktörlerinin yanı sıra hipertansiyon, diya-
bet hastalığı, fazla kilolu veya obez olmak, fiziksel olarak
Doç. Dr. İmatullah AKYAR aktif olmamak, sigara kullanmak, sosyal ve zihinsel olarak
Hacettepe Üniversitesi aktif olmamak gibi değiştirilebilir risk faktörlerinin yer al-
Hemşirelik Fakültesi
dığı görülmektedir3,4. Fiziksel olarak aktif olma, sigara ve
alkol tüketiminden kaçınma, kan basıncı, kolesterol, kan
şekeri düzeyini kontrol altında tutmak demans gelişim riskini azaltmaktadır1.

Sosyal ve mesleki işlevsellikte bozulmaya neden olacak şekilde hafıza, dil, problem çözme, so-
yut düşünme, yargılama gibi birden fazla bilişsel alanda görülen bozulma ve günlük yaşamda
kişilik değişiklikleri, davranışsal bozuklukların eşlik ettiği ilerleyici yıkım ile seyreden nörop-
sikiyatrik bir hastalık olan demans görülme sıklığı tüm dünyada giderek artmaktadır4,5. Dünya
genelinde 55 milyondan fazla kişi demans tanısı ile izlenmekte, bu kişilerin %60’ı düşük ve orta

gelirli ülkelerde yaşamakta ve her yıl 10 milyon kişiye demans tanısı konmaktadır. Tüm dün-
yada demansı olan bireylerin %75’inin tanılanmadığı, 2050 yılında demans tanısı alacak kişi
sayısının 139 milyona ulaşacağı tahmin edilmektedir6. Küresel Hastalık Yükü 2019 yılı verile-
rine göre ülkemizde 803 bin kişi demans tanısı ile izlenmekte, bu sayının 2050 yılında %277
artış ile 3 milyon kişiye ulaşacağı ön görülmektedir7. Demans tipleri arasında en yaygın olarak
görülen Alzheimer hastalığının Amerika Birleşik Devletlerinde 2021 yılında 58 milyon kişiyi
etkilediği, 2050 yılında bu sayının 88 milyona ulaşacağı tahmin edilmektedir4.

Demans tanısı Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı-V (DSM-V) kriterleri ile ko-
nulmakta5, klinik olarak bilişsel, davranışsal ve işlevsel semptomlar8 yönünden değerlendirme
hasta ve bakım veren ile birlikte yapılmaktadır. Bilişsel alanda bellek, dikkat, dil, görsel-mekan-
sal, yürütücü işlevler, praksis (alet kullanma) ve gnosis (nesneleri tanıma); davranışsal alanda

kişilik değişiklikleri, duygu durum bozuklukları, algı bozuklukları (halüsinasyon, hezeyanlar)
ve düşünce bozuklukları, işlevsel alanda enstrümental ve temel günlük yaşam aktivitelerinde
yeterlilik ile kendine bakım düzeyi ile hastalar değerlendirilmektedir8.

Demanslar, klinik seyir, etiyoloji, nöropatolojik özelliklerine göre sınıflandırılabilmektedir3.
Sınıflandırmada yaygın olarak doğrudan ya da dolaylı olarak nörojenerasyona neden olan du-
rumların / demansın gelişiminin ele alındığı “primer ve sekonder demans” sınıflaması kulla-
nılmaktadır. Primer demanslar, Alzheimer hastalığı, Lewy cisimcikli demans, fronto-temporal

6