Page 4 - Gerhemder bülten 3

Doç. Dr. Fatoş KORKMAZ Arş. Gör. Şeyma ADIBELLİ
Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik
Fakültesi Fakültesi

YAŞLILIK VE BASINÇ YARALANMALARI

Basınç yaralanmaları, özellikle kemik çıkıntılar üzerinde uzun süreli ve/veya yoğun basınca veya sürtünme ile
birlikte basınca maruz kalınması durumunda meydana gelen lokal deri ya da doku hasarı olarak tanımlanmak-
tadır (European Pressure Ulcer Advisory Panel, National Pressure Injury Advisory Panel & Pan Pacific Pressu-
re Injury Alliance, 2019). Basınç yaralanmalarının oluşmasında basınç, nemlilik, duyusal algılamanın düzeyi,
beslenme gibi risk faktörlerinin yanı sıra kişinin ileri yaşa sahip olması da rol oynar. 65 yaş üzeri hastalar ile
yapılan uluslararası çalışmalarda prevalans % 10.8 ile % 20.3 (Latimer et al., 2019; Sugathapala et al., 2023) 80
yaş ve üzerindeki hastalarla yapılan bir çalışmada ise %44.6 (Nakashima, Yamanashi, Komiya, Tanaka, & Ma-
eda, 2018) olarak belirlenmiştir.

Yaşlanma, hücresel boyutta başlayan ve sistemsel boyuta kadar devam eden değişikliklerin ve fonksiyonel ka-
yıpların görüldüğü bir evredir. Bu evre, yaşlı bireylere cildin kırışması, kırışıklıkların artması, çizgilerin belir-
ginleşmesi gibi değişiklikleri getirmenin yanında bireyi yaralanmaya açık hale getirecek fizyolojik değişimleri
ortaya çıkarmaktadır. Yaşlanma ile birlikte solunum sistemi, kardiyovasküler sistem, gastrointestinal sistem,
nörolojik sistem, endokrin sistem, bağışıklık sistemi, kas-iskelet sistemi, boşaltım sistemi, deri, görme, işitme,
tat ve koku gibi duyularda fizyolojik değişimler meydana gelmektedir. Ek olarak yaşlı bireylerin kronik hasta-
lıklara sahip olması ve çoklu ilaç kullanımı da fizyolojilerini etkileyen diğer süreçlerdir (Aslan, 2019). Yaşlanma
ile ilgili belirtileri en belirgin yansıtan organ deridir. Yaşlanma sürecine paralel olarak hücre yenilenmesindeki
ve kanlanmasındaki azalma beraberinde dermis ile epidermis arasındaki bağlantının zayıflamasına, elastik
liflerin dejenerasyonuna, kollajen liflerin elastikiyet kaybına, melanosit üretiminin azalmasına ve beraberin-
de epidermis tabakasında incelmeyi getirmektedir (Aslan, 2019; Guyton & Hall, 2007). Sistemler boyutunda
bakıldığında, kas kütlesinin özellikle 80 yaşında hızla azalması kas iskelet sisteminin zayıflamasına; nörolojik
sistemin yaşlanması da duyu kaybının gelişmesine sebep olmaktadır. Dolayısıyla tüm bu fizyolojik ve sistemsel
değişimler yaşlı bireyleri yaralanmalara açık hale getirmektedir (Aslan, 2019).
Basınç yaralanmalarının önlenmesinde ilk adım yaralanma riskinin değerlendirilmesidir. Uluslararası reh-
berler, basınç yaralanması risk değerlendirilmesinde geçerli ve güvenilir bir ölçüm aracının yanında hemşire-
nin kendi gözlemleri sürecinde verdiği klinik kararını da risk değerlendirmesine katması gerektiğini vurgu-
lamaktadır (European Pressure Ulcer Advisory Panel, National Pressure Injury Advisory Panel & Pan Pacific
Pressure Injury Alliance, 2019). Basınç yaralanması riskinin değerlendirilmesinde sıklıkla kullanılan ölçekler
Braden Risk Değerlendirme Ölçeği ve Waterlow Risk Değerlendirme Ölçeği olmasına karşın yaşlı bireylerde
riski orta derecede tanımlayabildiği belirlenmiştir (Huang et al., 2021; Park & Lee, 2016; Park, Lee, & Kwon,
4