Page 6 - Gergemder Bülten Sayı 2

YAŞLI BIREYLERDE UYKU VE YAŞAM KALITESI

Uyku; bilincin kaybolması, organik faaliyetlerin, özellikle sinir-
sel uyaranların ve istemli kas hareketlerinin azalmasıyla ortaya
çıkan, normal, geçici, periyodik ve fizyolojik bir olaydır. Diğer

bir ifadeyle uyku; sirkadyen, homeostatik ve nörohormonal
olarak düzenlenen biyo davranışsal bir fenomendir. Ağrı,
bulantı gibi fizyolojik faktörler; stres, anksiyete gibi psiko-
lojik faktörler; gürültü, ısı değişiklikleri gibi çevresel faktör-
ler; destek kaynaklarının yetersiz olması gibi sosyal faktör-
Prof.Dr. Azize Karahan
Başkent Üniversitesi ler uyku kalitesini olumsuz etkilemektedir. Uyku kalitesi,
Sağlık Bilimleri Fakültesi bireyin uyku deneyiminin tüm yönleriyle ilgili memnu-
Hemşirelik Bölümü niyeti olarak tanımlanmaktadır. Uykunun verimliliği, uy-
kunun gecikmesi, uyku süresi ve uyuduktan sonra tekrar
uyanma uyku kalitesinin belirleyicilerdir. Uyku kalitesi do-
laylı olarak fiziksel, zihinsel ve sosyal refah yoluyla yaşam kalitesini etkileyebilmektedir.

Uyku ve yaşam kalitesini etkileyebilen faktörlerden biri de yaşlanmadır. Yaşın ilerlemesiyle bir-
likte uykuda pek çok değişiklik ortaya çıkmaktadır. Pineal bezde kalsifikasyon artarken, buna
bağlı melatonin salgısı azalır. Aynı zamanda sirkadyen ritmin düzenlenmesinden sorumlu
suprakiyazmatik nükleusun işlevi de azalır. Yaşlanma ile birlikte ortaya çıkan fizyolojik de-
ğişiklikler dinlenme için önemli olan delta uykusunun kısalmasına; erken ve sık uyanmaya
neden olur. Uyku süresi yaşlı bireylerde 5-7 saate kadar düşmektedir. Aynı zamanda yaşlanma
ile depresyon, diyabet, artrit ve kalp hastalıkları gibi kronik sağlık sorunları ve bunlara yönelik
kullanılan bazı ilaçlar da uyku sorunlarına sebep olabilmektedir. Yaşlı yetişkinlerin %40-70’

inin kronik uyku sorunları yaşadıkları, bununla birlikte yaklaşık yarısına tanı konulmadığı
bildirilmektedir. Yaşlı yetişkinlerde en sık görülen uyku sorunları noktüri, insomnia, gündüz
uyuma, uyku apnesi, huzursuz bacak sendromu, REM uyku davranış bozuklukları ve bunlara
ek olarak ağrıdır.

Kronik uyku sorunları, yaşlı yetişkinlerin günlük aktivitelerini önemli ölçüde etkilerken yaşam
kalitelerini azaltabilmektedir. İyi bir uyku bireyin kendisini dinlenmiş hissetmesine, normal
reflekslere ve olumlu ilişkilere katkı sağlarken; uyku kalitesinin bozulması yorgunluk, sinirli-
lik, gündüz işlev bozukluğu ve kafein tüketiminin artması gibi olumsuz sonuçların ortaya çık-
masına neden olabilmektedir. Uyku kalitesinin kötü olmasının yaşlı erkeklerde daha belirgin
olmakla birlikte yaşa bağlı beyin atrofisi ve hafif mikroyapısal beyin hasarıyla ilişkili olduğu

ortaya konulmuştur.

Yaşlı bireylerde uyku sorunlarının giderilmesi ve uyku kalitesinin artırılması multidisipliner
ve çok yönlü bir yaklaşımla konunun ele alınmasını gerektirmektedir. Yaşlı bireylerin yaşam
ve uyku alışkanlıkları, hastalıkları, kullandıkları ilaçları, birlikte yaşadığı kişiler ve çevre ko-

6